Een inleiding
De poppen die je op deze website vindt zijn allemaal met de hand gemaakt met gebruik van natuurlijke materialen. Deze poppen worden ook wel zonnekindpoppen genoemd. De speciale vormgeving is afgeleid van de aanwijzingen die Rudolf Steiner ooit gaf aan de ouders van de eerste vrije school. Deze poppen worden daarom ook wel antroposofische poppen of waldorfpoppen genoemd. Antroposofisch omdat Rudolf Steiner de grondlegger was van de antroposofie en waldorf om de allereerste antroposofische school in Waldorf ontstond.
Die eerste waldorfpoppen zagen er wel wat anders uit dan de poppen van nu. Ze werden vaak gemaakt van oude lappen en restmaterialen.
Tegenwoordig hebben deze poppen ook hun weg gevonden buiten de antroposofie en de vrije scholen. Niet verwonderlijk, want ze zijn mooi, heerlijk om mee te spelen en het is ontzettend leuk om ze te maken.
In Nederland hebben deze poppen de bijzondere naam zonnekindpoppen gekregen. Die naam zonnekindpop ontstond toevallig. Toen een poppenmaakster haar poppen op een dag in de stralen van de ochtendzon zag zitten, viel haar deze naam ineens in. Sindsdien is deze naam door anderen overgenomen en ondertussen is het in Nederland de meest gebruikte benaming voor de waldorfpop. In de rest van dit artikel zal ik daarom ook die naam gebruiken.
Wat zijn zonnekindpoppen?
Zonnekindpoppen zijn handgemaakte poppen die met zorgvuldige gekozen materialen en met speciale technieken gemaakt worden. Zo krijgt de pop haar unieke uiterlijk en ze is warm en zacht. Door haar uiterlijk is de zonnekindpop een prachtig speelgoed. En door het materiaal wat er gebruikt wordt bij het maken van de pop, is ze heerlijk warm en zacht om mee te knuffelen.
Welke materialen worden gebruikt?
Zonnekindpoppen worden met de hand gemaakt van de natuurlijke materialen katoen en wol. Hierdoor zijn de poppen stevig maar toch zacht. Dat zorgt ervoor dat het voor het kind fijn is om de pop vast te houden en overal mee naartoe te nemen. De poppen voelen warm en comfortabel aan omdat de wol van de vulling de lichaamstemperatuur van het kind snel overneemt. Daardoor lijkt het bijna alsof de pop echt leeft.
Voor de materialen zijn er verschillende kwaliteiten verkrijgbaar. Atelier Kleine Katrijne werkt alleen met materialen van de hoogste kwaliteit. De huidtricot is van een biologische en heel stevige kwaliteit, zodat het uiterlijk van de pop gifvrij is. En omdat de stof stevig en dik is is de kans dat de pop stuk gaat minimaal.
De eerste zonnekindpoppen werden gemaakt door de ouders van de kinderen voor wie ze waren. Vaak was er geen ander materiaal voorhanden dan restmateriaal, zoals stukken van al versleten kleding. Ondertussen is er materiaal van hoogwaardige kwaliteit op de markt om deze poppen zo te maken dat zij bijna op kleine mensenkinderen lijken. En omdat het maken van zonnekindpoppen handwerk is, is elke pop uniek.
Nog steeds zijn er veel ouders die zelf een pop maken voor hun kind, maar er zijn ondertussen ook poppenmaaksters die zich hebben gespecialiseerd in de technieken.
Waar komen de zonnekindpoppen vandaan?
De zonnekindpoppen komen oorspronkelijk uit de antroposofie en ze worden daarom ook wel antroposofische poppen, steinerpoppen of waldorfpoppen genoemd. Rudolf Steiner gaf de ouders van de eerste school die hij oprichtte aanwijzingen hoe ze een pop konden maken voor hun kind. Er zit een hele filosofie achter en daarom zien de poppen eruit zoals ze eruit zien.
Zo gaf Steiner aan dat het werken met natuurlijke materialen heel belangrijk is omdat jonge kinderen daarmee hun tastzintuig het beste kunnen ontwikkelen. De gedachte daarachter is als volgt: Als een kind het eerste natuurlijke materialen leert kennen, dan vormen die als het ware de basis voor het leven. Het kind zal daar zekere eerbied voor ontwikkelen voor deze materialen. Als het kind nadien in aanraking komt met onnatuurlijke materialen, zoals plastic, dan zal het het verschil in kwaliteit goed ervaren. Bovendien valt er aan natuurlijke materialen meer te beleven. Ze zijn steeds anders van structuur en nooit echt voorspelbaar. Hout of wol voelt en oogt heel anders dan plastic.
Wat zijn specifieke kenmerken van zonnekindpoppen?
Zonnekindpoppen hebben een heel specifieke vormgeving en uitstraling en dat is niet voor niets zo. Het uiterlijk van de pop wordt gevormd met als basisidee dat de pop symbool staat voor de mens. En dan ook nog als symbool voor het meest zuivere en ideale aan de mens. Want dat is wat je een kind wilt geven als voorbeeld om zich naar te vormen. Als voorbeeld om naar te gaan leven.
De lichaamsverhoudingen
Als eerste betekent dit dat de pop zo gevormd is dat de verhoudingen kloppen met de verhoudingen die een mens ook heeft. Het hoofd heeft een bepaalde grootte ten opzichte van het bovenlichaam en de armen en benen hebben ook een lengte die daarmee in verhouding klopt. Als de verhoudingen van een poppenlichaam niet kloppen dan kun je dat meteen zien, de pop ziet er dan niet zo “echt” uit.
De vorm van het hoofd
Een ander typisch uiterlijk kenmerk van deze poppen is de vorm van het hoofd. Het hoofd wordt met speciale technieken gevormd. Daardoor is het mooi rond, zoals een echt hoofd. Én het heeft een inkeping op de plaats waar de ogen zitten zodat die als het ware iets “in” het hoofd vallen, precies zoals dat ook bij een echt mens is.
Geen gezichtsexpressie
Wat verder erg opvalt aan deze poppen is dat ze geen echte gezichtsexpressie hebben, ze hebben een neutrale uitdrukking. In het gezicht worden slechts op een eenvoudige manier de ogen en de mond aangegeven. Meestal worden ze geborduurd, maar soms zelfs alleen getekend met een potlood.
Dit gebrek aan expressie heeft een nut. Hierdoor krijgt het kind alle ruimte om met zijn of haar fantasie te bedenken en in te vullen hoe de pop zich voelt. Zo kan de pop lachen of verdrietig zijn en wakker zijn of slapen.
Waarom de zonnekindpoppen er zo uitzien
Rudolf Steiner gaf aan dat dit nodig is voor een goede ontwikkeling van de hersenen. De hersenen vormen zich volgens hem door de fantasie van het kind. Je kunt dat vergelijken met het ontwikkelen van de spieren van de handen. Die worden sterker als je met je handen werkt. Precies zo kunnen de hersenen zich beter ontwikkelen als de wereld van het kind daar de mogelijkheden voor biedt. En het speelgoed is daar natuurlijk een belangrijk onderdeel van. Voor kinderen is de fantasie de manier van “hersentraining” die het beste bij hun leeftijd en ontwikkelingsfase past.
Door bij een expressieloos poppengezicht een innerlijke voorstelling te maken van de pop wanneer ze heel blij is of juist wanneer ze huilt, is het kind dus op dat moment actief zijn hersenen aan het trainen en ontwikkelen. Die fantasie lijkt in eerste instantie misschien slechts kinderspel en daardoor niet zo heel belangrijk, maar niets is minder waar.
Een zonnekindpop is daardoor niet zomaar een pop. Het is uitgekiend ontwikkelingsspeelgoed. We zijn vaak geneigd om met onze volwassen blik voor speelgoed te kiezen dat we mooi vinden. Maar daarmee gaan we soms voorbij aan dingen die voor een kind veel belangrijker zijn.
Zonnekindpoppen zijn er in verschillende soorten en maten
Naast de kenmerken van de zonnekindpoppen die je hierboven al kon lezen, is er voor elke leeftijds- en ontwikkelingsfase van het kind een pop die het beste bij die fase past. Zeker als je zelf poppen wilt maken is het leuk om al die fasen met je kind te doorlopen.
Een knooppop
De aller eenvoudigste pop is de knooppop. Ik heb er helaas geen foto van, maar die zal ik er binnenkort ook bij zoeken (of een nieuwe maken). Een knooppop is niet meer of minder dan een grote zakdoek die op een bepaalde manier gevouwen en geknoopt wordt. Daardoor ontstaan er een hoofd, twee armen met handen en twee benen met voeten. Heel eenvoudig.
Zo’n knooppop is geschikt voor de allerkleinsten als speelgoed, maar daarnaast is hij ook heel goed te gebruiken om snel een paar popjes te maken voor een geïmproviseerd mini-poppentheater of voor een tafelspel voor peuters of kleuters.
De babyknuffel
Wanneer je een echt popje wilt voor je baby, dan kun je kiezen voor een klein knuffelpopje. Dit popje heeft nog een gezicht zonder details en het lijfje is een soort slaapzakje. Dit spiegelt de ontwikkelingsfase van het kind.
Een jonge baby kan de visuele indrukken nog niet zo verwerken met de hersenen dat het ook echt goed ziet en daarom heeft dit popje nog geen geborduurde ogen. Aan het slaapzakje kun je zien dat de beentjes nog niet zo ontwikkeld zijn dat het kind ze bewust kan gebruiken om te lopen of te kruipen.
De geknoopte handjes en het mutsje zijn fijn voor de zich ontwikkelende motoriek.
Het popje van de foto is van top tot “teen” 19 cm groot en het is dit het ideale popje voor grijpgrage babyhanden. Van dit popje kun je het gratis patroon ontvangen als je je rechts aanmeldt.
Een knuffelpop voor een dreumes
Als je kind eenmaal gaat kruipen of al een beetje gaat staan is de volgende ontwikkelingsfase aangebroken. Bij deze fase past een knuffelpop die al echte benen heeft. Nu zijn de benen nog zacht gevuld omdat er nog geen volledige controle is.
Het knuffelpopje mag nu ook wat groter worden en een maat van ongeveer 25 cm is heel geschikt. Omdat kinderen van deze leeftijd hun pop nog niet zelf kunnen aan en uitkleden heeft de pop een vast pakje. Dat pakje kan niet uit en het wordt liefst gemaakt van heerlijk knuffelzachte stof, zoals tricot velours.
Kinderen van deze leeftijd stoppen nog dingen in hun mond en daarom is een pop met losse haren nog niet geschikt. Om de pop toch een echt uiterlijk te geven krijgt ze een mutsje op en er worden een paar haartjes geborduurd.
Het kind maakt ondertussen echt contact met de omgeving door rond te kijken en veel bewuster op dingen te reageren en het begint al echt klanken na te bootsen. De pop die bij deze leeftijdsfase past krijgt daarom een wat gevormder hoofd met ogen en een mond. Zo ontstaat er een popje om lekker mee te nemen op ontdekkingsreis in de kleine knuistjes van een dreumes.
De eerste lijspop voor de peuter
Als het kind eenmaal gaat lopen is de volgende ontwikkelingsfase aangebroken. De benen hebben meer kracht gekregen en kunnen het lichaam ook echt dragen. Het is tijd voor een volgende pop. Hét kenmerk voor een knuffelpop voor een peuter is dat de armen en benen nu steviger gevuld zijn.
De pop voor deze leeftijdsfase heeft wel nog een vast pakje. Dat voorkomt frustratie omdat de motoriek nog onvoldoende ontwikkeld is om de pop zelf te kunnen aan en uitkleden. Deze pop is ook weer een beetje groter en meet van top tot teen 30 cm. Het is de eerste vorm van de lijspop. De kleertjes zijn liefst in heldere en sprekende kleuren en de pop krijgt nu ook haren, die liefst op een eenvoudige manier gebreid of gehaakt worden.
Deze pop kan zowel in een meisjesversie als in een jongensversie gemaakt worden. Daar wordt nu voor het eerst verschil in gemaakt. Deze eerste lijspop is ideaal voor het eenvoudige rollenspel van een peuter en ze komt tegemoet aan de groter wordende belevingswereld van het kind.
De lijspop voor de kleuter, met kleren die aan en uit kunnen
Aan het eind van de peutertijd of het begin van de kleutertijd wordt het spel van het kind gedetailleerder. Het is niet alleen meer gebaseerd op nadoen van wat het om zich heen ziet, er worden nu ook heel eigen dingen bij bedacht.
Ook de motorische vaardigheden zijn verder ontwikkeld en dit is de tijd om een pop te geven die aan en uitgekleed kan worden. De pop die daar perfect bij past is de lijspop die gemaakt wordt van een speciale huidtricot met losse kleertjes die aan en uit kunnen.
Nog steeds is 30 cm een heel fijn formaat voor een pop. Zo is de pop goed te hanteren voor de kleine kinderhanden. En het zorgt ervoor dat de pop niet te zwaar wordt. Zo kan de pop overal mee naartoe, iets wat voor veel kinderen heel belangrijk is.
De lijspop heeft nu armen die beweegbaar zijn zodat het kind er meer vrijheid mee heeft in het spel. De pop kan daardoor dingen pakken, of iemand mee uitzwaaien. Bovendien is het aan en uitkleden hierdoor gemakkelijker.
Het is nu ook tijd voor een pop met “echte” haren, wat wil zeggen dat het kapsel meer lijkt op hoe haren in het echt zitten. De mogelijke variaties zijn daarbij eindeloos. Er kan gekozen worden voor lange losse haren die steeds weer opnieuw in staarten, vlechten of met speldjes in model gebracht kunnen worden, of voor korte haren die echt geborsteld kunnen worden.
Deze lijs wordt het beste nog met een traditioneel zonnekindpoppen gezicht gemaakt. Dat geeft de pop een wat dromeriger uiterlijk en dat past goed bij deze leeftijdsfase. Maar het is ook mogelijk om haar te maken met een neus, of zelfs met een nog verder uitgewerkt gezicht. Zoals je bij de pop hier onder kunt zien.
De ledenmatenpop met scharnierende armen en benen
Als het kind eenmaal leerrijp is, dan is er een grotere controle van de grove motoriek. Nu het kind zelf een betere controle heeft over zijn of haar lichaam wil het dat ook graag terug zien bij de poppen waar hij mee speelt. Deze nieuwe fase in de ontwikkeling vraagt opnieuw om een nieuw soort pop: de ledematenpop.
Bij de ledenmatenpop zitten de armen en benen niet aan de pop vastgenaaid, maar ze zijn aan het lichaam bevestigd door midden van een touw door de romp. Hierdoor kunnen de armen en benen draaien en ze verschuiven alleen van plaats als het kind dit zelf doet. Deze pop is meestal een babypop.
Nu kan er ook een wat gedetailleerder gezicht aangebracht worden met een neus, lippen en een kin, zodat de pop een sprekender uiterlijk heeft. Net zoals het kind dat zelf ook heeft. Dat hoeft overigens nog steeds niet.
Een babypop in zonnekindpoppen stijl
In de traditionele serie van de zonnekindpoppen wordt de babypop gemaakt als ledenmatenpop. Maar zelf vind ik een pop met ingenaaide armen en benen veel fijner voor jongere kinderen. Daarom heb ik zo’n pop ontworpen.
Hoe kies je een pop die bij je kind past?
Welk type pop kies je en waarom? (Ook als je niet alle poppen wilt geven)
Om te bepalen welke pop goed bij je kind past kijk je het beste naar de ontwikkelingsfase van het kind op dit moment. Daarnaast kun je je afvragen of je alle poppen wilt geven of maken, of dat je kiest voor één soort. Als dat laatste het geval is, dan kun je het beste een pop kiezen die past bij het grootste deel van de verschillende ontwikkelingsfasen. Dat is de lijs die aan en uitgekleed kan worden.
Zij is geschikt voor peuters en kleuters en ook in de eerste jaren daarna spelen veel kinderen nog heel fijn met een lijspop. Bovendien kun je er bij een jonger kind voor kiezen om een lijs een mutsje op te geven zodat de haren nog even verborgen blijven. Als je daarnaast kiest voor een wat wijdere broek met voetjes of zelfs een slaapzakje, kun je op die manier met één pop tegemoet komen aan het grootste deel van de ontwikkelingsfasen.
Het formaat van de pop
Het formaat van de ideale pop is afhankelijk van de leeftijd van je kind en van de persoonlijke voorkeuren. Toch geldt over het algemeen dat een pop met een grootte van ongeveer 30 cm de voorkeur heeft. De pop is dan niet te klein, maar ook niet te groot. Ze kan alle bewegingen goed maken en is een leuke speelkameraad. Tegelijkertijd is ze niet te zwaar. Dat maakt het fijn om met haar te spelen én om haar overal mee naartoe te nemen.
Als de persoonlijke wensen anders zijn, is er natuurlijk een ander formaat mogelijk. De meeste gehanteerde maten zijn die van 30 cm. en 40 cm. grootte. Maar elk patroon is te vergroten of verkleinen en naar wens kan er dus een grotere of juist kleinere pop gemaakt worden. Zeker voor onderweg of bijvoorbeeld mee op vakantie kunnen kleine popjes ook heel leuk zijn.
Welke uiterlijke kenmerken kies je?
Traditioneel werd vanuit de antroposofie geadviseerd om een zonnekindpop een lichte huid en blonde haren te geven. Dat is omdat deze kenmerken symbool staan voor de mens met een reine ziel. Precies zoals de meeste prinsessen in sprookjes ook symbool staan daarvoor en ook zij hebben meestal lange blonde haren. Goudblond vaak zelfs.
Toch is het goed om je daarbij te bedenken dat dit beeld cultureel bepaald is en daarom niet zo heel passend meer is in onze huidige multiculturele samenleving.
Daarnaast laten onderzoeken zien dat er een verband is tussen het uiterlijk van de favoriete pop van een kind en hetgeen een kind als ideaal uiterlijk gaat beleven. Dat ideale uiterlijk wordt onbewust gekoppeld aan positieve eigenschappen. Zo bleek dat kinderen met een donkere huidskleur die van jongs af aan een pop hadden met een blanke huidskleur een blanke pop als “liever” zagen dan een pop met een donkere huidskleur.
Ik adviseer daarom om een pop te kiezen die zoveel mogelijk op het kind zelf lijkt. Op die manier kan de pop bijdragen aan een gezonde ontwikkeling van een positief zelfbeeld.
Wanneer een kind meerdere poppen krijgt, dan kan het juist leuk zijn om de multiculturele samenleving in de verschillende poppen thuis te weerspiegelen.
Kopen of zelf maken?
Als je deze poppen mooi vindt en als je het fijn speelgoed vindt voor je kind, dan rest nog de vraag hoe je eraan komt.
Een poppenmaakster kan de pop voor je maken
Er zijn poppenmaaksters die zich gespecialiseerd hebben in het maken van deze poppen. Zij nemen je al het werk uit handen nemen. Van het zoeken naar het juiste patroon tot het verzamelen van materialen tot het maken van de pop. Bij de meeste poppenmaaksters kun je je persoonlijke wensen doorgeven zodat je een pop krijgt die precies is zoals jij dat wilt. Atelier Kleine Katrijne heeft ondertussen jarenlange ervaring en werkt met zelf ontwikkelde patronen.
Waarom zijn deze poppen zo duur?
De prijs van een pop is wel wat hoger dan die van de gemiddelde pop uit de winkel. Logisch. Als eerste zijn de materiaalkosten vrij hoog. Zeker bij poppenmaaksters die kiezen voor kwaliteit en daarom ecologisch verantwoorde keuzes maken. Als je bovendien bedenkt dat er tot enkele tientallen uren werk in het maken van een pop zit, dan begrijp je dat geen enkele prijs recht kan doen aan het uiteindelijke resultaat.
De prijs die je voor een pop betaalt is naast boven genoemde ook afhankelijk van de mate van zorg en afwerking die tijdens het maken aan de pop besteed wordt.
Een goede reden om zelf een pop te maken
Maar Rudolf Steiner gaf destijds niet voor niets les aan de ouders over hoe zij zelf een pop konden maken. Natuurlijk had dit ook een praktische reden, want als je zelf iets kunt maken, dan kun je dat ook doen als je maar weinig geld hebt en geen pop kunt kopen. Maar er is meer. Als je zelf een pop maakt, dan verbind je je tijdens het maken extra met zowel het kind voor wie de pop is als de pop. De liefde die je daardoor tijdens het maken van de pop voelt “stop” je als het ware in de pop. Het is alsof die liefde ín de pop nog aanwezig voelbaar is voor het kind. Zo’n pop krijgt een speciaal plekje in het hart van het kind, ze wordt een onderdeel in het gezin. Ze krijgt vaak een plekje aan tafel en mag mee in bed slapen.
Wat heb je nodig om zelf een pop te maken?
Als je besluit om zelf een pop te maken, dan is het zinvol om een goede cursus te volgen. Met een goede cursus is het zelfs voor een beginnende naaister mogelijk om een mooie pop van goede kwaliteit te maken. Losse patronen hebben vaak een te beperkte of heel onduidelijke werkbeschrijving waardoor het lastig is om de aanwijzingen te volgen. Het gevaar bestaat dat je de stof verknipt of een fout maakt waardoor je overnieuw moet beginnen. Met de online cursus biedt Atelier Kleine Katrijne je een gedetailleerde handleiding waarbij je stap voor stap leert hoe je een mooie pop kunt maken. In de cursus vind je bovendien een adressenlijst voor de benodigde materialen. En de tips en handigheidjes zorgen ervoor dat het eindresultaat ook echt iets is om trots op te zijn. Want ook al is een eigengemaakte pop altijd speciaal, ongeacht haar uiterlijk, de meeste handwerksters vinden het zelf wel heel fijn als er een echt mooie pop onder hun handen is ontstaan.
Leuke extra’s
Wanneer je eenmaal de basis van de poppen maken onder de knie hebt, kun je er allerlei variaties op bedenken. Zoals bijvoorbeeld een clownspop.
